Перспективы использования конъюгатов антител с лекарством в терапии рака
- Авторы: Макарова А.О.1,2, Свирщевская Е.В.1, Титов М.М.1, Деев С.М.1,3,4, Холоденко Р.В.1,5
-
Учреждения:
- ФГБУН ГНЦ “Институт биоорганической химии им. академиков М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова” РАН
- Московский государственный университет им. М.В. Ломоносова
- Первый Московский государственный медицинский университет им. И.М. Сеченова
- Национальный исследовательский центр “Курчатовский институт”
- ООО “Реал Таргет”
- Выпуск: Том 51, № 2 (2025)
- Страницы: 233-254
- Раздел: Статьи
- URL: https://transsyst.ru/0132-3423/article/view/682736
- DOI: https://doi.org/10.31857/S0132342325020048
- EDN: https://elibrary.ru/LCOTGM
- ID: 682736
Цитировать
Аннотация
На сегодняшний день рак продолжает оставаться одним из самых опасных заболеваний, ежегодно становясь причиной гибели >9 млн человек в мире. Поэтому востребованы новые более эффективные методы терапии рака. Иммунотерапия на основе моноклональных антител уже показала свою эффективность, а конъюгаты антител с лекарством (antibody-drug conjugates, ADC), как один из ее успешных вариантов, имеют значительный и еще не полностью реализованный потенциал. ADC представляют собой моноклональные антитела, связанные посредством линкеров с цитотоксическими препаратами. ADC во многих клинических испытаниях и уже в стандартной клинической практике продемонстрировали значимые преимущества по сравнению с комбинированной терапией немодифицированными антителами и химиопрепаратами. Благодаря новым достижениям в области молекулярной иммунологии и биотехнологии потенциал ADC оценивается как прорывной, это позволит им стать наиболее востребованными противоопухолевыми препаратами уже в ближайшие годы. ADC способны прицельно доставлять лекарственные препараты в опухолевые клетки, не оказывая при этом значительного токсического воздействия на здоровые ткани и органы. К настоящему времени в мире для использования в клинике одобрено 15 препаратов ADC, еще более сотни препаратов данного класса находятся на разных стадиях клинических испытаний. В то же время терапия с использованием ADC связана с определенными побочными эффектами и ограниченной эффективностью, в связи с чем существует необходимость в разработке более совершенных конъюгатов. В данном обзоре рассмотрены история развития ADC как терапевтического класса лекарств, их строение, мишени и механизм действия, а также обозначены перспективы и направления дальнейшей разработки данного класса противоопухолевых препаратов.
Полный текст

Об авторах
А. О. Макарова
ФГБУН ГНЦ “Институт биоорганической химии им. академиков М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова” РАН; Московский государственный университет им. М.В. Ломоносова
Email: khol@mail.ru
Россия, 117997 Москва, ул. Миклухо-Маклая, 16/10; 119991 Москва, Ленинские горы, 1
Е. В. Свирщевская
ФГБУН ГНЦ “Институт биоорганической химии им. академиков М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова” РАН
Email: khol@mail.ru
Россия, 117997 Москва, ул. Миклухо-Маклая, 16/10
М. М. Титов
ФГБУН ГНЦ “Институт биоорганической химии им. академиков М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова” РАН
Email: khol@mail.ru
Россия, 117997 Москва, ул. Миклухо-Маклая, 16/10
С. М. Деев
ФГБУН ГНЦ “Институт биоорганической химии им. академиков М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова” РАН; Первый Московский государственный медицинский университет им. И.М. Сеченова; Национальный исследовательский центр “Курчатовский институт”
Email: khol@mail.ru
Россия, 117997 Москва, ул. Миклухо-Маклая, 16/10; 119991 Москва, ул. Трубецкая, 8/2; 123098 Москва, пл. Академика Курчатова, 1
Р. В. Холоденко
ФГБУН ГНЦ “Институт биоорганической химии им. академиков М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова” РАН; ООО “Реал Таргет”
Автор, ответственный за переписку.
Email: khol@mail.ru
Россия, 117997 Москва, ул. Миклухо-Маклая, 16/10; 108841 Москва, Троицк, ул. Текстильщиков, 3/3
Список литературы
- Chen S., Cao Z., Prettner K., Kuhn M., Yang J., Jiao L., Wang Z., Li W., Geldsetzer P., Bärnighausen T., Bloom D.E., Wang C. // JAMA Oncol. 2023. V. 9. P. 465– 472. https://doi.org/10.1001/jamaoncol.2022.7826
- Amjad M.T., Chidharla A., Kasi A. // StatPearls: StatPearls Publishing, 2023.
- Esfahani K., Roudaia L., Buhlaiga N., Del Rincon S.V., Papneja N., Miller W.H., Jr. // Curr. Oncol. 2020. V. 27. P. 87–97. https://doi.org/10.3747/co.27.5223
- Martinelli E., De Palma R., Orditura M., De Vita F., Ciardiello F. // Clin. Exp. Immunol. 2009. V. 158. P. 1–9. https://doi.org/10.1111/j.1365-2249.2009.03992.x
- Yu S., Liu Q., Han X., Qin S., Zhao W., Li A., Wu K. // Exp. Hematol. Oncol. 2017. V. 6. P. 31. https://doi.org/10.1186/s40164-017-0091-4
- Doronin I.I., Vishnyakova P.A., Kholodenko I.V., Ponomarev E.D., Ryazantsev D.Y., Molotkovskaya I.M., Kholodenko R.V. // BMC Cancer. 2014. T. 14. P. 295. https://doi.org/10.1186/1471-2407-14-295
- Sterner R.C., Sterner R.M. // Blood Cancer J. 2021. V. 11. https://doi.org/10.1038/s41408-021-00459-7
- Fu Z., Li S., Han S., Shi C., Zhang Y. // Signal Transduct. Target Ther. 2022. V. 7. P. 93. https://doi.org/10.1038/s41392-022-00947-7
- Li J.H., Liu L., Zhao X.H. // Biomed. Pharmacother. 2024. V. 177. P. 117106. https://doi.org/10.1016/j.biopha.2024.117106
- Sasso J.M., Tenchov R., Bird R., Iyer K.A., Ralhan K., Rodriguez Y., Zhou Q.A. // Bioconjug. Chem. 2023. V. 34. P. 1951–2000. https://doi.org/10.1021/acs.bioconjchem.3c00374
- Petersen B.H., DeHerdt S.V., Schneck D.W., Bumol T.F. // Cancer Res. 1991. V. 51. P. 2286−2290.
- Trail P.A., Willner D., Lasch S.J., Henderson A.J., Hofstead S., Casazza A.M., Firestone R.A., Hellström I., Hellström K.E. // Science. 1993. V. 261. P. 212–215. https://doi.org/10.1126/science.8327892
- Beck A., Goetsch L., Dumontet C., Corvaïa N. // Nat. Rev. Drug Discov. 2017. V. 16. P. 315–337. https://doi.org/10.1038/nrd.2016.268
- Sievers E.L., Larson R.A., Stadtmauer E.A., Estey E., Löwenberg B., Dombret H., Karanes C., Theobald M., Bennett J.M., Sherman M.L., Berger M.S., Eten C.B., Loken M.R., van Dongen J.J., Bernstein I.D., Appelbaum F.R., Mylotarg Study Group // J. Clin. Oncol. 2001. V. 19. P. 3244–3254. https://doi.org/10.1200/JCO.2001.19.13.3244
- Guerra V.A., DiNardo C., Konopleva M. // Best Pract. Res. Clin. Haematol. 2019. V. 32. P. 145–153. https://doi.org/10.1016/j.beha.2019.05.008
- Lambert J.M., Chari R.V. // J. Med. Chem. 2014. V. 57. P. 6949–6964. https://doi.org/10.1021/jm500766w
- Baah S., Laws M., Rahman K.M. // Molecules. 2021. V. 26. P. 2943. https://doi.org/10.3390/molecules26102943
- Wang Z., Li H., Gou L., Li W., Wang Y. // Acta Pharm. Sin. B. 2023. V. 13. P. 4025–4059. https://doi.org/10.1016/j.apsb.2023.06.015
- Bhushan A., Misra P. // Curr. Oncol. Rep. 2024. V. 26. P. 1224–1235. https://doi.org/10.1007/s11912-024-01582-x
- Chis A.A., Dobrea C.M., Arseniu A.M., Frum A., Rus L.L., Cormos G., Georgescu C., Morgovan C., Butuca A., Gligor F.G., Vonica-Tincu A.L. // Int. J. Mol. Sci. 2024. V. 25. P. 6969. https://doi.org/10.3390/ijms25136969
- Riccardi F., Dal Bo M., Macor P., Toffoli G. // Front. Pharmacol. 2023. V. 14. P.1274088. https://doi.org/10.3389/fphar.2023.1274088
- Staudacher A.H., Brown M.P. // Br. J. Cancer. 2017. V. 117. P. 1736–1742. https://doi.org/10.1038/bjc.2017.367
- Kroemer G., Galassi C., Zitvogel L. // Nat. Immunol. 2022. V. 23. P. 487–500. https://doi.org/10.1038/s41590-022-01132-2
- Bauzon M., Drake P.M., Barfield R.M., Cornali B.M., Rupniewski I., Rabuka D. // Oncoimmunol. 2019. V. 8. P. 1565859. https://doi.org/10.1080/2162402X.2019.1565859
- Janke C., Magiera M.M. // Nat. Rev. Mol. Cell Biol. 2 020. V. 21. P. 307–326. https://doi.org/10.1038/s41580-020-0214-3
- Burris H.A. // Am. Soc. Clin. Oncol. Educ. Book. 2012. P. 159–161. https://doi.org/10.14694/EdBook_AM.2012.32.109
- Schwach J., Abdellatif M., Stengl A. // Front Biosci. (Landmark Ed). 2022. V. 27. P. 240. https://doi.org/10.31083/j.fbl2708240
- Pommier Y. // Nat. Rev. Cancer. 2006. V. 6. P. 789– 802. https://doi.org/10.1038/nrc1977
- Hartley J.A. // Expert Opin. Biol. Ther. 2021. V. 21. P. 931–943. https://doi.org/10.1080/14712598.2020.1776255
- Yao H.P., Zhao H., Hudson R., Tong X.M., Wang M.H. // Drug Discov. Today. 2021. V. 26. P. 1857–1874. https://doi.org/10.1016/j.drudis.2021.06.012
- Yin W., Rogge M. // Clin. Transl. Sci. 2019. V. 12. P. 98–112. https://doi.org/10.1111/cts.12624
- Ramanjulu J.M., Pesiridis G.S., Yang J., Concha N., Singhaus R., Zhang S.Y., Tran J.L., Moore P., Lehmann S., Eberl H.C., Muelbaier M., Schneck J.L., Clemens J., Adam M., Mehlmann J., Romano J., Morales A., Kang J., Leister L., Graybill T.L., Charnley A.K., Ye G., Nevins N., Behnia K., Wolf A.I., Kasparcova V., Nurse K., Wang L., Puhl A.C., Li Y., Klein M., Hopson C.B., Guss J., Bantscheff M., Bergamini G., Reilly M.A., Lian Y., Duffy K.J., Adams J., Foley K.P., Gough P.J., Marquis R.W., Smothers J., Hoos A., Bertin J. // Nature. 2018. V. 564. P. 439–443. https://doi.org/10.1038/s41586-018-0705-y
- Wei Y., Xiang H., Zhang W. // Front. Pharmacol. 2022. V. 13. P. 970553. https://doi.org/10.3389/fphar.2022.970553
- Youle R.J., Strasser A. // Cell Biol. 2008. V. 9. P. 47–59. https://doi.org/10.1038/nrm2308
- Almaliti J., Miller B., Pietraszkiewicz H., Glukhov E., Naman C.B., Kline T., Hanson J., Li X., Zhou S., Valeriote F.A., Gerwick W.H. // Eur. J. Med. Chem. 2019. V. 161. P. 416–432. https://doi.org/10.1016/j.ejmech.2018.10.024
- Simmons J.K., Burke P.J., Cochran J.H., Pittman P.G., Lyon R.P. // Toxicol. Appl. Pharmacol. 2020. V. 392. P. 114932. https://doi.org/10.1016/j.taap.2020.114932
- Jain N., Smith S.W., Ghone S., Tomczuk B. // Pharm. Res. 2015. V. 32. P. 3526–3540. https://doi.org/10.1007/s11095-015-1657-7
- Anderson N.M., Simon M.C. // Curr. Biol. 2020. V. 30. P. R921–R925. https://doi.org/10.1016/j.cub.2020.06.081
- Lu J., Jiang F., Lu A., Zhang G. // Int. J. Mol. Sci. 2016. V. 17. P. 561. https://doi.org/10.3390/ijms17040561
- Kovtun Y.V., Goldmacher V.S. // Cancer Lett. 2007. V. 255. P. 232–240. https://doi.org/10.1016/j.canlet.2007.04.010
- Walsh S.J., Bargh J.D., Dannheim F.M., Hanby A.R., Seki H., Counsell A.J., Ou X., Fowler E., Ashman N., Takada Y., Isidro-Llobet A., Parker J.S., Carroll J.S., Spring D.R. // Chem. Soc. Rev. 2021. V. 50. P. 1305– 1353. https://doi.org/10.1039/d0cs00310g
- von Witting E., Hober S., Kanje S. // Bioconjug. Chem. 2021. V. 32. P. 1515–1524. https://doi.org/10.1021/acs.bioconjchem.1c00313
- Wei C., Zhang G., Clark T., Barletta F., Tumey L.N., Rago B., Hansel S., Han X. // Anal. Chem. 2016. V. 88. P. 4979–4986. https://doi.org/10.1021/acs.analchem.6b00976
- Junutula J.R., Raab H., Clark S., Bhakta S., Leipold D.D., Weir S., Chen Y., Simpson M., Tsai S.P., Dennis M.S., Lu Y., Meng Y.G., Ng C., Yang J., Lee C.C., Duenas E., Gorrell J., Katta V., Kim A., McDorman K., Flagella K., Venook R., Ross S., Spencer S.D., Wong W.L., Lowman H.B., Vandlen R., Sliwkowski M.X., Scheller R.H., Polakis P., Mallet W. // Nat. Biotechnol. 2008. V. 26. P. 925–932. https://doi.org/10.1038/nbt.1480
- Axup J.Y., Bajjuri K.M., Ritland M., Hutchins B.M., Kim C.H., Kazane S.A., Halder R., Forsyth J.S., Santidrian A.F., Stafin K., Lu Y., Tran H., Seller A.J., Biroc S.L., Szydlik A., Pinkstaff J.K., Tian F., Sinha S.C., Felding-Habermann B., Smider V.V., Schultz P.G. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2012. V. 109. P. 16101– 16106. https://doi.org/10.1073/pnas.1211023109
- Rabuka D., Rush J.S., deHart G.W., Wu P., Bertozzi C.R. // Nat. Protoc. 2012. V. 7. P. 1052–1067. https://doi.org/10.1038/nprot.2012.045
- Zhu Z., Ramakrishnan B., Li J., Wang Y., Feng Y., Prabakaran P., Colantonio S., Dyba M.A., Qasba P.K., Dimitrov D.S. // MAbs. 2014. V. 6. P. 1190–1200. https://doi.org/10.4161/mabs.29889
- Schumacher F.F., Nunes J.P., Maruani A., Chudasama V., Smith M.E., Chester K.A., Baker J.R., Caddick S. // Org. Biomol. Chem. 2014. V. 12. P. 7261– 7269. https://doi.org/10.1039/c4ob01550a
- Metrangolo V., Engelholm L.H. // Cancers (Basel). 2024.V. 16. P. 447. https://doi.org/10.3390/cancers16020447
- Hughes B. // Nat. Rev. Drug Discov. 2010. V. 9. P. 665–667. https://doi.org/10.1038/nrd3270
- Zhang J., Woods C., He F., Han M., Treuheit M.J., Volkin D.B. // Biochemistry. 2018. V. 57. P. 5466–5479. https://doi.org/10.1021/acs.biochem.8b00575
- Teicher B.A., Chari R.V. // Clin. Cancer Res. 2011. V. 17. P. 6389–6397. https://doi.org/10.1158/1078-0432.CCR-11-1417
- Kholodenko R.V., Kalinovsky D.V., Doronin I.I., Ponomarev E.D., Kholodenko I.V. // Curr. Med. Chem. 2019. V. 26. P. 396–426. https://doi.org/10.2174/0929867324666170817152554
- Lou H., Cao X. // Cancer Commun. (Lond). 2022. V. 42. P. 804–827. https://doi.org/10.1002/cac2.12330
- Kholodenko V., Kalinovsky D.V., Svirshchevskaya E.V., Doronin I.I., Konovalova M.V., Kibardin A.V., Shamanskaya T.V., Larin S.S., Deyev S.M., Kholodenko R.V. // Molecules. 2019. V. 24. P. 3835. https://doi.org/10.3390/molecules24213835
- Hussack G., Ryan S., van Faassen H., Rossotti M., MacKenzie C.R., Tanha J. // PLoS One. 2018. V. 13. P.e0208978. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0208978
- Muyldermans S. // Annu. Rev. Biochem. 2013. V. 82. P. 775–797. https://doi.org/10.1146/annurev-biochem-063011-092449
- Thakur A., Huang M., Lum L.G. // Blood Rev. 2018. V. 32. P. 339–347. https://doi.org/10.1016/j.blre.2018.02.004
- Newman M.J., Benani D.J. // J. Oncol. Pharm. Pract. 2016. V. 22. P. 639–645. https://doi.org/10.1177/1078155215618770
- Zeng H., Ning W., Liu X., Luo W., Xia N. // Front. Med. 2024. V. 18. P. 597–621. https://doi.org/10.1007/s11684-024-1072-8
- Strohl W.R. // Protein Cell. 2018. V. 9. P. 86–120. https://doi.org/10.1007/s13238-017-0457-8
- Esapa B., Jiang J., Cheung A., Chenoweth A., Thurston D.E., Karagiannis S.N. // Cancers (Basel). 2023. V. 15. P. 1845. https://doi.org/10.3390/cancers15061845
- Ingle G.S., Chan P., Elliott J.M., Chang W.S., Koeppen H., Stephan J.P., Scales S.J. // Br. J. Haematol. 2008. V. 140. P. 46–58. https://doi.org/10.1111/j.1365-2141.2007.06883.x
- Short N.J., Kantarjian H. // Lancet Haematol. 2023. V. 10. P. e382–e388. https://doi.org/10.1016/S2352-3026(23)00064-9
- Xing L., Liu Y., Liu J. // Cancers (Basel). 2023. V. 15. P. 2240. https://doi.org/10.3390/cancers15082240
- Burke J.M., Morschhauser F., Andorsky D., Lee C., Sharman J.P. // Expert. Rev. Clin. Pharmacol. 2020. V. 13. P. 1073–1083. https://doi.org/10.1080/17512433.2020.1826303
- Criscitiello C., Morganti S., Curigliano G. // J. Hematol. Oncol. 2021. V. 14. P. 20. https://doi.org/10.1186/s13045-021-01035-z
- de Azambuja E., Bedard P.L., Suter T., PiccartGebhart M. // Target Oncol. 2009. V. 4. P. 77–88. https://doi.org/10.1007/s11523-009-0112-2
- Shvartsur A., Bonavida B. // Genes Cancer. 2015. V. 6. P. 84–105. https://doi.org/10.18632/genesandcancer.40
- Ordu M., Karaaslan M., Sirin M.E., Yilmaz M. // North Clin. Istanb. 2023. V. 10. P. 583–588. https://doi.org/10.14744/nci.2023.36034
- Gonzalez T., Muminovic M., Nano O., Vulfovich M. // Int. J. Mol. Sci. 2024. V. 25. P. 1046. https://doi.org/10.3390/ijms25021046
- Ahmadi S.E., Shabannezhad A., Kahrizi A., Akbar A., Safdari S.M., Hoseinnezhad T., Zahedi M., Sadeghi S., Mojarrad M.G., Safa M. // Biomark Res. 2023. V. 11. P. 60. https://doi.org/10.1186/s40364-023-00504-6
- Rui R., Zhou L., He S. // Front. Immunol. 2023. V. 14. P. 1212476. https://doi.org/10.3389/fimmu.2023.1212476
- Anderson AC, Joller N, Kuchroo VK. // Immunity. 2016. V. 44 P.989-1004. https://doi.org/10.1016/j.immuni.2016.05.001
- Negative A., Year S.S., Jeter A., Saragovi H.U. // Front. Oncol. 2023. V. 13. P. 1261090. https://doi.org/10.3389/fonc.2023.1261090
- Philippova J., Shevchenko J., Sennikov S. // Front. Immunol. 2024. V. 15. P. 1371345. https://doi.org/10.3389/fimmu.2024.1371345
- Nazha B., Inal C., Owonikoko T.K. // Front. Oncol. 2020. V. 10. P. 1000. https://doi.org/10.3389/fonc.2020.01000
- Machy P., Mortier E., Birklé S. // Front. Pharmacol. 2023. V. 14. P. 1249929. https://doi.org/10.3389/fphar.2023.1249929
- Ivanov N.S., Kachanov D.Y., Larin S.S., Mollaev M.D., Konovalov D.M., Shamanskaya T.V. // Russ. J. Pediatr. Hematol. Oncol. 2021. V. 8. P. 47–59.
- Orsi G., Barbolini M., Ficarra G., Tazzioli G., Manni P., Petrachi T., Mastrolia I., Orvieto E., Spano C., Prapa M., Kaleci S., D’Amico R., Guarneri V., Dieci M.V., Cascinu S., Conte P., Piacentini F., Dominici M. // Oncotarget. 2017. V. 8. P. 31592–31600. https://doi.org/10.18632/oncotarget.16363
- Ahmed M., Cheung N.K. // FEBS Lett. 2014. V. 588. P. 288–297. https://doi.org/10.1016/j.febslet.2013.11.030
- Kholodenko I.V., Kalinovsky D.V., Doronin I.I., Deyev S.M., Kholodenko R.V. // J. Immunol. Res. 2018. V. 2018. P. 7394268. https://doi.org/10.1155/2018/7394268
- Ploessl C., Pan A., Maples K.T., Lowe D.K. // Ann. Pharmacother. 2016. V. 50. P. 416–422. https://doi.org/10.1177/1060028016632013
- Kalinovsky D.V., Kibardin A.V., Kholodenko I.V., Svirshchevskaya E.V., Doronin I.I., Konovalova M.V., Grechikhina M.V., Rozov F.N., Larin S.S., Deyev S.M., Kholodenko R.V. // J. Immunother. Cancer. 2022. V. 10. P. e004646. https://doi.org/10.1136/jitc-2022-004646
- Kalinovsky D.V., Kholodenko I.V., Kibardin A.V., Doronin I.I., Svirshchevskaya E.V., Ryazantsev D.Y., Konovalova M.V., Rozov F.N., Larin S.S., Deyev S.M., Kholodenko R.V. // Int. J. Mol. Sci. 2023. V. 24. P. 1239. https://doi.org/10.3390/ijms24021239
- Kalinovsky D.V., Kholodenko I.V., Svirshchevskaya E.V., Kibardin A.V., Ryazantsev D.Y., Rozov F.N., Larin S.S., Deyev S.M., Kholodenko R.V. // Curr. Issues Mol. Biol. 2023. V. 45. P. 8112–8125. https://doi.org/10.3390/cimb45100512
- Liu K., Li M., Li Y., Li Y., Chen Z., Tang Y., Yang M., Deng G., Liu H. // Mol. Cancer. 2024. V. 23. P. 62. https://doi.org/10.1186/s12943-024-01963-7
- Ma X., Wang M., Ying T., Wu Y. // Antib. Ther. 2024. V. 7. P. 114–122. https://doi.org/10.1093/abt/tbae005
- Su Z., Xiao D., Xie F., Liu L., Wang Y., Fan S., Zhou X., Li S. // Acta Pharm. Sin. B. 2021. V. 11. P. 3889–3907. https://doi.org/10.1016/j.apsb.2021.03.042
Дополнительные файлы
